Dodatkowy zasiłek opiekuńczy w razie zamknięcia przedszkola z powodu epidemii COVID-19
Jeden z naszych klientów zwrócił się do nas z pytaniem: Czy pracownik - ojciec, może wystąpić o zasiłek opiekuńczy na dziecko do 8 roku życia z powodu zamknięcia przedszkola z powodu epidemii wirusa COVID-19, w przypadku, gdy żona pracownika przebywa w domu zdrowa na zasiłku macierzyńskim na drugie dziecko, ale też nie jest matką tego dziecka, tylko macochą.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374).:
Art. 4 ust. 1. W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590) przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.
Art. 4 ust. 2. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie, o której mowa w ust. 1, i nie wlicza się do okresu, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, zasiłek, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy, o której mowa w ust. 1, nie przysługuje.
Na gruncie art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590) pojęcie konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem jest tłumaczone w ten sposób, że "Konieczność osobistego sprawowania opieki oznacza sytuację, gdy nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić tę opiekę (I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenia społeczne, t. 3, Ubezpieczenia chorobowe..., s. 33-34). Jeżeli w gospodarstwie domowym ubezpieczonego występującego o zasiłek jest osoba niezdolna do podjęcia opieki lub osoba niezobowiązana do podjęcia takiej opieki (z art. 34 ustawy), to takiej osoby nie uznaje się za domownika mogącego zapewnić opiekę i wówczas spełniony jest warunek „konieczności” osobistego sprawowania opieki (A. Radzisław, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2016, art. 32, nt 1)."
Za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym mogącego zapewnić opiekę, zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez ZUS, nie uważa się:
- osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
- osoby chorej,
- osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
- osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
- pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
- osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować swojego czasu w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
- osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO), jeżeli odmawia ona sprawowania opieki (stanowisko ZUS cytuję za: M. Bugaj-Wojciechowska, Kto ma prawo do zasiłku opiekuńczego, GP 2007, nr 211).
(Rzetecka-Gil Agnieszka. Art. 32. W: Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II. System Informacji Prawnej LEX, 2017.).
Tym samy, żona pracownika, przebywająca na zasiłku macierzyńskim jest osobą zdolną do opieki nad dzieckiem swojego męża, a w konsekwencji pracownik nie będzie uprawiony do dodatkowego zasiłku opiekuńczego przewidzianego w art. 4 w/w ustawy. Pracownik byłby uprawniony do tego zasiłku tylko w sytuacji gdyby jego żona odmówiła sprawowania opieki nad dzieckiem męża (ponieważ, teoretycznie, na podstawie przepisów KRiO nie jest ona do niej zobowiązana, jeśli formalnie nie przysposobiła dziecka męża). Sytuacja taka wydaje się mało prawdopodobna, ale nie jest wykluczona.
Autor: adw. Marek Wierzbiński